شرایط اقامه ی دعوا

شرایط اقامه ی دعوا

شرایط اقامه ی دعوا در مفهوم اخص یعنی حق مراجعه به مراجع صالح به منظور احقاق حق ماهوی تضییع شده ، برای هر شخص بالغ یا نابالغ ، عاقل یا مجنون ، حقیقی یا حقوقی به وجود می آید. در عین حال برای اقامه ی دعوا ، یعنی اجرای حق مزبور ، شرایطی لازم است که اگر وجود نداشته باشد ، موجب می شود که اگرچه پرونده به دادگاه رفته و مورد بررسی دادگاه قرار گیرد ، اما دادگاه نتواند به ماهیت دعوا رسیدگی کند.

مقصود از ماهیت دعوا

رسیدگی به ماهیت دعوا یعنی بررسی موجود بودن یا نبودن حق اصلی مورد ادعا و تضییع یا انکار آن و ترتب آثار قانونی مربوط در قالب حکم ؛ اگر دادگاه نتواند به ماهیت دعوا رسیدگی کند، نتیجه چنین حالتی ، علی الاصول صدور قرار رد یا عدم استماع دعواست. مانند اینکه خواهان ذی نفع نمی باشد.

نتیجه ی اقامه دعاوی دارای شرایط لازم

اقامه ی دعوا در صورت وجود شرایط مورد اشاره ، دادگاه را مکلف به رسیدگی ماهوی می کند ، اما در عین حال حتی با وجود و احراز این شرایط ، دادگاه پس از رسیدگی ممکن است وجود حق ادعایی را احراز ننماید و خواهان را در ماهیت محکوم به بی حقی کند.

شرایط لازم برای اقامه دعوا

شرایط اقامه دعوا را می توان به نفع ، سمت و اهلیت خلاصه نمود. در عین حال شرایط دیگری نیز برای اقامه ی دعوا می توان قایل گردید که مورد بررسی قرار می گیرد.

بررسی ضرورت تقدیم دادخواست

تقدیم دادخواست از شرایط اقامه ی دعوا شمرده نمی شود بلکه از شرایط لازم برای شروع رسیدگی دادگاه به دعواست تا بررسی نماید که از جمله ، آیا شرایط اقامه ی دعوا وجود دارد یا ندارد. چنانچه دادخواست تقدیم نشود ، پرونده برای رسیدگی به دادگاه نمی رود و در نتیجه نه تنها رسیدگی ماهوی غیرممکن می شود ، بلکه حتی رسیدگی به موجود بودن یا نبودن شرایط اقامه ی دعوا نیز غیرممکن شده و نوبت به صدور قرار رد دعوا و یا عدم استماع دعوا نیز نمی رسد.

نفع به عنوان یکی از شرایط اقامه دعوا

ذی نفعی خواهان بدین معنا می باشد که در صورت صدور حکم علیه خوانده ، نفعی نصیب خواهان خواهد شد. یعنی شخصی که اقامه دعوا می نماید باید توجیه کند که اگر دعوای اقامه شده ، به صدور حکم علیه خوانده بینجامد ، قابلیت این را دارد که سودی به او برساند.

ویژگی های نفع

شخص در صورتی ذی نفع در دعوا شمرده می شود که نفع ادعا شده دارای ویژگی هایی باشد . در حقیقت نفع باید حقوقی و مشروع ، به وجود آمده و باقی ، شخصی و مستقیم باشد.نبود هریک از این ویژگی ها ، اثبات وجود نفع را با مشکل روبرو می نماید.

سمت ، نمایندگی و قائم مقامی

داشتن سمت در مواردی که شخصی به نمایندگی از دیگری اقامه ی دعوا می نماید ، از شرایط اقامه ی دعوا می باشد. سمت عنوانی حقوقی است که به شخص اجازه می دهد که از دادگاه ، رسیدگی به امری را درخواست کند و یا هر عمل و اقدام قانونی را معمول نماید که مربوط به شخص او نمی باشد.

احراز سمت در چه مواردی لازم است؟

تنها در مواردی که درخواست رسیدگی را شخص حقوقی و یا شخص حقیقی غیراصیل تقدیم نموده باشد ، دادگاه در مقام تشخیص قابلیت قبول یا رد دعوا ، باید سمت درخواست کننده را در کنار سایر شرایط اقامه ی دعوا ، بررسی نموده و در صورت عدم احراز سمت شخصی که اقامه ی دعوا نموده ، نسبت به صدور قرار رد دعوا اقدام نماید.

اهلیت قانونی

شرطی دیگر از شرایط اقامه ی دعوا ، اهلیت قانونی می باشد. اقامه ی دعوا از مصادیق بارز اجرای حق است و بنابراین یکی از شرایط آن اهلیت قانونی می باشد. شخصی که اقامه ی دعوا می نماید در صورتی دارای اهلیت است که بالغ ، عاقل و رشید باشد.

اقامه ی دعوا در مدت قانونی

اقامه ی دعوا در مدت قانونی را می توان یکی دیگر از شرایط اقامه ی دعوا دانست ؛ در این خصوص مدت ها و آثار آن را باید از هم تفکیک نمود. در برخی موارد قانونگذار مدت هایی را تعیین نموده و ذی حق را به قید سقوط حق اصلی ، مکلف به اقامه ی دعوا نموده است که در این صورت مدت تعیین شده مهلت شمرده می شود.

در موارد دیگری عدم رعایت مدت های پیش بینی شده می تواند ، بی آنکه خللی به حق اصلی وارد سازد ، تحت شرایطی موجب شود که دادگاه از استماع دعوا ، خودداری نماید.

دعوای اقامه شده مختومه شمرده نشود

ذی حق برای احقاق حقوق خود از طریق دادگستری ، تنها یک بار می تواند علیه شخصی که حق بر علیه اوست اقامه ی دعوا نماید. بدین معنا که چنانچه دعوای اقامه شده در گذشته بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا ، قائم مقام آنان هستند رسیدگی شده و نسبت به آن حکم قطعی صادر شده باشد ، دادگاه نسبت به صدور قرار رد دعوا اقدام و بنابراین رسیدگی به ماهیت دعوا منتفی می شود.